بسیاری از ما احتمالاً در طول زندگی با شرکت در فعالیتهای روزانه، انواع مختلفی از زخمها را تجربه میکنیم. ممکن است به دنبال بهترین راه درمان زخم ایجاد شده باشیم. بسیاری از زخمهای جزئی منجر به آسیب در سلولهای پوستی میشوند. این سلولها عملکرد خود را از دست میدهند و برای بهبودی نیاز به زمان و درمان ساده دارند.
اغلب زخمهای رایج که ممکن است اغلب افراد آن را تجربه کنند سطحی بوده و معمولا در لایههای خارجی پوست اتفاق میافتند. برخی از آنها عمیقتر هستند و به بافتها و اندامهای زیرین میرسند. بسته به علت، محل و عمق، زخم میتواند از ساده تا تهدید کننده، دسته بندی شود.
انواع زخم
زخمها در اشکال و اندازههای مختلف ظاهر میشوند. اگر زخمی در بدن شما وجود دارد، مهم است که بدانید دقیقاً چیست و بهترین راه درمان زخم چه میتواند باشد. زخمها را میتوان بر اساس چند جنبه مختلف دسته بندی کرد.
یک جنبه جراحی است. اگر جراحي باعث جراحت شد، در مورد جراحات جراحي صحبت ميكنيم. اگر علت جراحی نبود، از زخم های غیرجراحی صحبت خواهیم کرد. میتوانیم زخمها را بر اساس خارجی بودن (مثلاً بریدگی چاقو) یا داخلی (مثلاً دیابت) دستهبندی کنیم.
در نهایت میتوانیم آنها را بر اساس باز شدن زخم طبقه بندی کنیم. اگر بافت بدن در محل زخم وجود داشته باشد، در مورد زخم باز صحبت میکنیم. اگر عنصری در معرض دید نباشد، از زخم بسته صحبت میکنیم. تمام این موارد در دسته بندی انواع زخم قرار میگیرد.
طبقه بندی زخمهای جراحی
4 نوع مختلف زخم جراحی را بسته به تمیزی و شرایط آنها میتوان دسته بندی کرد. بهترین راه درمان زخم جراحی بستگی به درجه آن دارد که در ادامه به تفصیل آن را توضیح خواهیم داد.
زخم درجه 1 – تمیز: همانطور که از نام آن پیداست، این زخمها بسیار تمیز هستند. آنها عفونی و ملتهب نبوده و معمولاً زخمهای بسته هستند. علاوه بر این، زخمهای این دسته نمیتوانند سیستم تنفسی، دستگاه گوارش یا دستگاه ادراری تناسلی را درگیر کنند.
زخم درجه 2 – تمیز آلوده: این زخمها همیشه تمیز هستند و هیچ نشانهای از عفونت و التهاب ندارند. با این حال، این زخمها شامل قسمتهایی از بدن میشوند که احتمال عفونت را افزایش میدهد. برداشتن لوزهها نمونهای از عمل جراحی است که منجر به زخم جراحی درجه 2 میشود.
زخم درجه 3 – آلوده: زخمهایی که به عنوان زخمهای آلوده طبقه بندی میشوند. آنها ممکن است در نتیجه آسیب، عملیات با شکستگیهای عمده در تکنیک استریل، یا خراش از دستگاه گوارش به وجود آمده باشند.
زخم درجه 4 – آلوده کثیف: این زخمها در حین جراحی با مدفوع یا چرک تماس پیدا کردند. همچنین زخمهای تروماتیکی که به درستی از آنها مراقبت نشده است در این دسته قرار میگیرند.
زخمهای باز و بسته
یکی دیگر از انواع زخمها، زخمهای باز و یا زخمهای بسته است که هر یک نیز در دستههای جداگونه قرار میگیرند:
زخم باز
بیشتر زخمهای باز توسط یک جسم خارجی ایجاد میشوند. یک نوع در اینجا زخمهای جراحی است. قبلاً به آنها اشاره کردیم. سایر زخمهایی که به عنوان باز طبقه بندی میشوند، معمولاً در نتیجه تصادف هستند. برخی از رایجترین زخمهای باز غیر جراحی که بر اساس علت طبقه بندی میشوند:
- سوختگی (حرارتی، شیمیایی، الکتریکی)
- زخمهای سوراخ شده (مثلاً ناشی از سوزن)
- صدمات نافذ (مثلاً ناشی از چاقو یا گلوله)
- سایش (معمولاً در اثر افتادن ایجاد می شود)
- پارگی
- بهترین راه درمان زخم از نوع باز، انجام اقدامات اولیه و سپس تماس با اورژانس خواهد بود.
زخمهای بسته
کبودی: این نوع زخم معمولاً در اثر ترومای نافذ یا ترومای بلانت، به عنوان مثال آسیب ورزشی، ایجاد میشود. عروق، ماهیچهها، استخوانها و اندامها می توانند در زیر زخم آسیب ببینند. این نوع زخم روی پوست به صورت نواحی تغییر رنگ یافته، دیده میشوند که معمولاً از قرمز تا آبی متغیر است.
هماتوم: زخمهایی که به عنوان هماتوم طبقه بندی میشوند با خون پر خواهند شد. آنها در اندازه و مکان متفاوت هستند. زخمهای هماتوم میتوانند درست زیر پوست یا در بخشهای عمیقتر بدن باشند.
زخم له شدگی: علت این آسیب فشار زیاد وارد شده به بدن است. بسته به قدرت و مدت این فشار، زخم میتواند از یک کبودی کوچک تا تغییر شکل کامل آن قسمت زخمی بدن، باشد.
تاولها: این کیسههای پر از مایع هستند که در لایه بالایی پوست قرار دارند. معمولاً آنها با مایع شفاف (سرم یا پلاسما) پر میشوند، اما میتوانند با خون یا چرک نیز پر شوند.
- بهترین راه درمان زخم از نوع بسته توسط پزشک متخصص مشخص میشود. بهتر است از انجام هر گونه دستکاری در زخم خودداری کنید.
شایعترین انواع زخم
سلولها برای عملکرد صحیح به خون و اکسیژن نیاز دارند. اگر عرضه هر یک قطع شود، سلولها در برابر این آسیب، آسیب پذیر میشوند. در مورد سلولهای پوست به این معنی است که اگر آنها آسیب ببینند، زخم ایجاد میشود. شایع ترین انواع زخم عبارتند از:
زخم بستر: زخم بستر در افراد بستری بسیار شایع است. آنها معمولاً افرادی هستند که پس از جراحی باید زمان زیادی را در رختخواب بگذرانند یا افراد مسنی که نمیتوانند راه بروند.
گذراندن زمان زیاد در رختخواب به این معنی است که فشار ثابتی به قسمتهای خاصی از بدن (به عنوان مثال آرنج، پاشنه) وارد میشود. در اثر این فشار جریان خون در این قسمتها کاهش مییابد و پوست آسیب پذیر میشود.
اگرچه زخمهای بستر متأسفانه بسیار رایج هستند، خبر خوب این است که با مراقبت مناسب در بیشتر موارد میتوان از آنها پیشگیری کرد. مهمترین بخش پیشگیری، تغییر مکرر وضعیت بیمار است. یکی دیگر از بهترین راه درمان زخم بستر، مراقبت مناسب است.
ژل بازسازی کننده پوست از این فرآیند پشتیبانی میکند. ترکیبات گیاهی (آلوئه ورا، عسل و چندین مورد دیگر) کمک بسیار خوبی به مراقبت از پوست بیماران بستری دائمی میکند. ترکیبات با دقت انتخاب شده آن، پوستی را که در معرض فشار طولانی مدت قرار گرفته است، تازه و بازسازی خواهد کرد.
زخم پای دیابتی: این نوع زخمها در اثر دیابت ایجاد میشوند. به دلیل دیابت، عوارض عصبی و عروقی ایجاد خواهد شد. در نتیجه ممکن است احساس لمس در پا از بین برود. به این ترتیب، کبودی روی پا میتواند منجر به ایجاد زخم شود. بهترین راه درمان زخم دیابتی میتواند طب سنتی و داروهای گیاهی باشد. گیاهانی از جمله رزماری، آلوئه ورا، سیر، گیاه بو مادران، جینسنگ و روغنهایی مانند روغن زیتون، روغن نارگیل، روغن درخت چای، تاثیر مثبتی بر روی زخم پای دیابتی داشتهاند.
سایر زخمهایی که ممکن است شاهد آن باشید:
- زخم تناسلی
- درماتیت اولسراتیو
- بیماری زخم معده
عفونت زخم
پس از تکمیل طبقه بندی زخم، گام مهم بعدی نظارت مداوم و مراقبت از زخم است. برخی از جراحات مانند زخمهای گلوله، نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند و بهترین راه درمان زخم نیز مراجعه به پزشک خواهد بود. برخی با گذشت زمان بهبود مییابند. بیشتر زخمها در صورت عفونی شدن خطرناک میشوند. شایعترین علائم عفونت زخم عبارتند از:
- افزایش درد در ناحیه زخم
- تب قرمزی و احساس گرمی ناحیه زخم
- تخلیه چرک از زخم
- بوی بد از زخم
مراحل مراقبت از زخم
در مواجهه با زخم، کوچک یا شدید، سه مرحله باید دنبال شود که بهترین راه درمان زخم در خانه به شمار میرود:
- زخم را بشویید، آبکشی کنید و خشک کنید.
- زخم را ضد عفونی کنید.
- از زخم محافظت کنید.
از یک بریدگی کوچک روی انگشت گرفته تا یک زخم سوراخ شده، زخمهای پوستی بخشی از زندگی روزمره ما هستند. در بیشتر موارد، درمان زخم لزوماً پیچیده نیست. بسته به نوع، اندازه و محل، بیشتر زخمها را میتوان به خوبی در خانه درمان کرد.
قبل از درمان زخم، دستهای خود را به خوبی بشویید تا از آلودگی باکتریایی جلوگیری کنید.
مرحله 1: شستشو، آبکشی، خشک کردن
- بهترین راه درمان زخم در ساعات اولیه آن است که در صورت امکان زخم و اطراف آن را با آب مقطر و یک صابون ضد باکتری بشویید. خراش سطحی یا زخمی که خونریزی کمی دارد باید با آب گرم شسته شود. این کار آلودگی را از بین میبرد و بنابراین خطر عفونت را محدود میکند. حتی اگر زخمی تمیز به نظر میرسد نیز آن را بشویید. از مرکز زخم شروع میکنیم و ناخالصیها را به سمت لبهها فشار میدهیم. سپس لبههای زخم با یک صابون ملایم و خنثی تمیز میشود. اگر زخم هنوز کاملاً تمیز نیست، آن را به آرامی با کمپرس استریل آغشته کنید.
- زخم را آبکشی کنید.
- زخم را با یک پارچه تمیز و یکبار مصرف کاملاً خشک کنید.
مرحله 2: ضد عفونی کنید.
زخم و اطراف آن را با یک ضد عفونی کننده مناسب ضد عفونی کنید (به کیت کمکهای اولیه مراجعه کنید): بسته به نوع زخم و سطح آن، میتواند یک ضد عفونی کننده آبی یددار و در نتیجه رنگی یا ژل باشد.
ضد عفونی کننده با استفاده از کمپرس استریل روی زخم اعمال میشود. از پنبه و هر الیاف که میسوزد و به زخم میچسبد، باید اجتناب کنید.
مرحله 3: محافظت از زخم
زخم را با یک پانسمان مناسب محافظت کنید.
بر خلاف تصور رایج، زخمها اگر پانسمان شوند و کمی مرطوب باشند بهتر بهبود مییابند. با محافظت از زخم با پانسمان، خطر آلودگی و در نتیجه عفونت زخم را نیز محدود میکنیم.
درمان زخمها بر اساس نوع آنها
1. سوختگی
بهترین راه درمان زخم از نوع سوختگی این است که محل سوختگی را با یک قطره آب در دمای 20 درجه سانتیگراد به مدت چند دقیقه (تا 20 دقیقه) خنک کنید. بدون تکههای یخ یا آب خیلی سرد آن را خنک نگه دارید. اگر لباس به محل سوختگی چسبیده است، سعی نکنید آن را بردارید و محل سوختگی را از طریق پارچه بشویید.
در صورت سوختگی درجه یک، زخم را مرطوب کنید. زخم را بشویید، آبکشی کرده و خشک کنید. محل سوختگی را اگر خیلی گسترده نیست با ضد عفونی کننده غیر الکلی ضد عفونی کنید.
اگر درد شدید است یا ناحیه آسیب دیده بزرگ است، فورا با اورژانس تماس بگیرید. در غیر این صورت بهترین راه درمان زخم پوشاندن آن با یک پانسمان استریل مناسب است. از یک پزشک راهنمایی بخواهید. بررسی کنید که آیا در حال انجام واکسیناسیون علیه کزاز هستید یا خیر.
در صورت سوختگی شدید، مصدوم را به طور کامل در یک ملحفه تمیز بپیچید و بلافاصله به مرکز تخصصی مراجعه کنید یا با 123 تماس بگیرید.
2. تاول
تاول یک ضایعه پوستی است که باعث ایجاد حبابی میشود که داخل آن با مایع سروزی (لنف) پر میشود. برخلاف تصور رایج، سوراخ کردن تاول برای جلوگیری از هرگونه خطر عفونت توصیه نمیشود.
چه زمانی میتوانیم آن را سوراخ کنیم؟ اگر خیلی بزرگ و یا دردناک باشد. تاول و اطراف آن را با یک ضد عفونی کننده بدون الکل و بی رنگ ضد عفونی کنید. با سوزن استریل یکبار مصرف یا شعله (بدون دوده) پایه تاول را در چندین مکان سوراخ کنید. حتما سوزن را موازی با پوست نگه دارید. سپس مایع را با استفاده از کمپرس استریل از تاول خارج کنید. لبههای زخم میتواند دردناک باشد.
مهمتر از همه، پوست تشکیل شده روی تاول را جدا نکنید. درد میتواند شدید باشد و خطر عفونت قابل توجه باشد. این پوست روی تاول یک پانسمان طبیعی را تشکیل میدهد که پس از بازسازی پوست زیرین، خشک شده و خود به خود ناپدید میشود.
سه مرحله مراقبت از زخم باید رعایت شود. بشویید، آبکشی کنید و خشک کنید. با ضد عفونی کننده مناسب پوست محل تاول را ضد عفونی کنید. با یک باند محافظ آن را بپوشانید. اگر تاول قبلا سوراخ شده باشد، تمام مراحل بالا را برای زخم تکرار کنید.
3. برش
باید بین درمان زخم ناشی از برشهای کوچک به اصطلاح سطحی که اغلب خون ریزی کمی دارند و کم عمق هستند، با زخم ناشی از برشهای بزرگتر (آنهایی که به دلیل زخم با شیشه، اره و… ایجاد میشود) تفاوت قائل شد.
برش سطحی:
برای بریدگیهای کوچک، بهترین راه درمان زخم نکاتی است که در بالا توضیح داده شد، آن را تمیز کنید. سپس آن را با یک ضد عفونی کننده مناسب پوست ضدعفونی کنید(به کیف کمکهای اولیه مراجعه کنید).
یک ضد عفونی کننده آبی غیر الکلی و غیر تحریک کننده حاوی مشتقات ید در محلول یا کلرهگزیدین آبی، یا حتی یک پماد یا ژل ضد عفونی کننده، یا حتی یک محلول شستشوی ضد عفونی کننده، اغلب توصیه میشود. یک پانسمان استریل برای محافظت از زخم اعمال کنید. بسته به فعالیت شما میتوانید یک محافظ چسب مقاوم در برابر آب را انتخاب کنید.
برش عمیق:
در صورت بریدگی جدی، ضروری است بلافاصله پس از انجام کمکهای اولیه با پزشک مشورت کنید. بریدگی عمیق ممکن است به یک عصب، یک تاندون، یک رگ شریانی آسیب رسانده یا آن را قطع کرده باشد که نیاز به مداخله سریع و فوری دارد (در این مورد فوراً با 115 تماس بگیرید).
اگر زخم به شدت خونریزی میکند، آن را با کمپرس استریل فشرده کنید و ده دقیقه آن را تحت فشار نگه دارید. سه مرحله مراقبت از زخم باید رعایت شود. زخم را تمیز، بشویید و خشک کنید. سپس یک کمپرس استریل آغشته به یک ضد عفونی کننده پوست مناسب بر روی آن اعمال کنید (به کیف کمکهای اولیه مراجعه کنید). در نهایت از زخم محافظت کنید. در مشورت با پزشک معطل نکنید زیرا ممکن است نیاز به بخیه باشد.
4. سایش یا خراشیدگی
اینها احتمالاً خوش خیمترین و شایعترین زخمها هستند. این نوع زخمها معمولا در انحصار کودکان در زمین بازی و همچنین افرادی هستند که به فعالیتهای بیرون از خانه، حتی کارهای خانه میپردازند. خراش و سایش نیز دو نوع است:
خراش سبک:
- به 3 مرحله مراقبت از زخم نیاز دارید: بشویید، آبکشی کنید، خشک کنید.
- با ضد عفونی کننده مناسب پوست را ضد عفونی کنید.
- یک پانسمان استریل ، به ویژه در مکانهای خم شدن یا در حین فعالیتهای دیگر، به ویژه در فضای باز استفاده کنید.
خراش عمیق:
خونریزی که ممکن است گاهی اوقات شدید باشد را با یک پد فشار استریل حداقل به مدت ده دقیقه متوقف کنید. اگر جسم خارجی به زخم چسبیده شده است (شن، چوب، خاک، فلز و غیره)، به هیچ وجه سعی نکنید آن را جدا کنید، زیرا خطر ایجاد زخم بزرگتر را دارید. بهترین راه درمان زخم خراش عمیق تماس با اورژانس است.
در این نوع زخم نیز سه مرحله مراقبت از آن باید رعایت شود که بارها آن را تکرار کردیم، بشویید، آبکشی کنید و خشک کنید. استریل را با یک پانسمان آغشته به ضد عفونی کننده مناسب بپوشانید.
5. گاز گرفتن
این نوع زخم میتواند نیش حیوان خانگی شما همراه با خراش یا یک حیوان ناشناخته و وحشی باشد که گاهی اوقات خطر ابتلا به هاری، عفونت استرپتوکوک، استافیلوکوک و غیره را به همراه دارد. تمام زخمهای ناشی از گزش باید بسیار جدی گرفته شود. مانند سایر زخمها، سه مرحله مراقبت از زخم باید رعایت شود.
منتظر مراجعه به پزشک یا رفتن به اورژانس نباشید و سریع دست به کار شوید. به خصوص در صورت وجود درد، قرمزی، لختگی و یا حتی بروز علائم تب. فراموش نکنید، حتی اگر گزش سطحی باشد، بررسی کنید که آیا امکان واکسیناسیون کزاز را دارید یا خیر. همچنین مراقب خطر ابتلا به هاری باشید.
گزش در صورت یا نزدیک دهان، باید با احتیاط کامل درمان شود. اغلب آنتی بیوتیک درمانی پیشگیرانه تجویز میشود.
6. زخمهای سوراخ شده
به طور مثال زخمهای سوراخ شده در دست خیاطان اتفاق میافتد. آنها اغلب در اثر ضربه سوزن ایجاد میشوند. خطر عفونت حتی اگر سوراخ ایجاد شده کوچک باشد نیز وجود دارد. این نوع زخم نیز دو نوع است:
زخم سوراخ کوچک:
سه مرحله شستوشوی زخم، آبکشی و خشک کردن آن باید رعایت شود. زخم را با ضد عفونی کننده مناسب پوست ضد عفونی کنید. اگر باید به کار خود بازگردید، در این صورت بهترین راه درمان زخم استفاده از پانسمان ضد آب استریل است، زخم را با این پانسمان بپوشانید.
در اینجا رعایت واکسیناسیون علیه کزاز ضروری است. اگر بیش از 10 سال از آخرین تزریق شما گذشته باشد یا اگر واکسینه نشدهاید، ممکن است لازم باشد گاما گلوبولین ضد کزاز را برای محافظت فوری در نظر بگیرید. توصیه میشود در اولین علائم عفونت مانند قرمزی، گرما، درد، تورم، ترشح و غیره با پزشک و یا اورژانس مشورت کنید.
زخم سوراخ شدید:
هنگامی که زخم سوراخ شده در سطح پوست جدیتر، عمیقتر و مهمتر است، قبل از هر چیز توصیه میشود که خونریزی را در اسرع وقت با استفاده از کمپرس استریل به مدت ده دقیقه متوقف کنید. پس از آن، سه مرحله مراقبت از زخم باید دنبال شود.
سپس زخم را با ضد عفونی کننده مناسب پوست ضد عفونی کنید. در نهایت آن را با یک پانسمان استریل بپوشانید. سپس به سرعت با پزشک مشورت کنید زیرا ممکن است عصب، تاندون یا شریان تحت تأثیر قرار گرفته باشد. بخیه زدن همچنین آنتی بیوتیک و درمانی موضعی یا خوراکی نیز ممکن است لازم باشد.
درمان های خانگی برای زخم های قدیمی
ممکن است جای زخم پس از بهبود باقی بماند. به خصوص اگر این زخم عمیق بوده و یا پارگی شدید اتفاق افتاده باشد. از سوی دیگر ترمیم زخم به سن افراد و تغذیه آنها نیز بستگی دارد. معمولا زخمها در کودکان زودتر بهبود مییابد. در حالی که در افراد با سن زیاد ممکن است در کنار بهبود دیرتر زخم، جای آن نیز مشخص باشد. زیرا در سنین بالا کلاژن سازی پوست کاهش یافته و حتی متوقف میشود و نیاز به تقویت دارد. اگر بر روی بدن خود جای زخم قدیمی دارید و وجود آنها باعث رنجش شما و کاهش اعتماد به نفستان میشود، میتوانید از درمانهای خانگی کمک بگیرید. این درمانها میتواند شامل موارد زیر باشد:
- استفاده از گیاه آلوئهورا
- استفاده از عسل طبیعی
- روغن نارگیل
- روغن زیتون
- روغن درخت چای
- روغن اسطوخودوس
- خاک مرداب
- از خواص خیار غافل نمانید
- روغن ویتامین E
- استفاده از چای سبز
- ماسک چوب صندل
- ماسک سیب زمینی و ماست
این گیاهان دارویی را میتوانید با استعمال بر روی محل زخم قدیمی به کار ببرید. این گیاهان دارویی نیاز به استعمال مستمر دارند و لازم است چندین ماه از آنها استفاده کنید. توجه داشته باشید تغذیه مناسب تاثیر بالایی بر روی ترمیم جای زخمها دارد. با داشتن رژیم غذایی مناسب میتوانید آنها را از بین ببرید.
سخن آخر
زخمها در اشکال و اندازههای مختلفی ممکن است ظاهر شوند. اگر زخمی در بدن ایجاد شده است، مهم است که بدانید دقیقاً این زخم چه نوع است و بهترین راه درمان زخم چه میتواند باشد. در این مقاله به تفصیل در این رابطه صحبت کردیم. همواره به یاد داشته باشید در انواع زخم عمیق و یا گزش و زخمهایی با خونریزی بالا با اورژانس در تماس باشید.
