قبلا تصور می شد که هورمون های مردانه فقط مختص مردان هستند و تنها در بدن آن ها تولید می شوند. اما با تحقیقات انجام شده پی بردند که هورمون های مردانه در زنان نیز وجود دارند و در بدن آن ها نیز تولید هورمون های مردانه صورت می گیرد. تستوسترون یکی از هورمون های مردانه است که در واقع یک هورمون مهم برای زنان نیز هست و زنان مقادیر کمی تستوسترون در تخمدان ها و غدد فوق کلیوی خود تولید می کنند. این هورون به همراه هورمون جنسی زنانه استروژن، پروژسترون در تولید سلولهای خونی جدید، حفظ میل جنسی و تقویت سایر هورمونهای تولید مثل، رشد و نگهداری بافت تناسلی زنانه و توده استخوانی نقش دارد. میزان هورمون های مردانه در زنان به طور طبیعی پایین تر از مردان است. به طوری که تستوسترون موجود در بدن زنان در محدوده 9 تا 55 نانوگرم در دسی لیتر قرار دارد، در حالی که مردان در محدوده 300 تا 1000 نانوگرم در دسی لیتر اندازه گیری شده است. سطح هورمون های تولید شده در بدن هر روز و در طول روز متفاوت است. سطح تستوسترون در صبح به بالاترین حد خود می رسد. تغییر در میزان هورمون های مردانه در زنان، بر رفتار نیز تأثیر می گذارند.
دلایل بیولوژیکی بسیاری برای افزایش هورمون های مردانه در زنان وجود دارد. در این مقاله علت هایی که باعث افزایش سطح هورمون های مردانه در زنان می شوند و تاثیراتی که بر بدن زن را می گذارند را بررسی می کنیم.
علل افزایش میزان هورمون های مردانه در زنان
-
سندرم پلی کیستیک تخمدان(PCOS )
یکی از دلایل افزایش هورمون های مردانه در زنان، می تواند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) باشد. وضعیتی که در آن تخمدانها یا غدد فوق کلیوی هورمونهای مردانه را بیش از حد طبیعی تولید میکنند. برخی از منابع معتبر نشان می دهند که PCOS بین 8 تا 20 درصد از زنان در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می دهد. حدود 10 درصد از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند که می تواند در چرخه قاعدگی زنان و باروری اختلال ایجاد کند. پزشکان نمی دانند که چه چیزی باعث PCOS می شود، اگرچه ژنتیک و انسولین اضافی ممکن است نقش داشته باشند. دکتر جولی استراسسکی، مدیر پزشکی غدد درون ریز در ARUP می گوید: اندازه گیری غلظت تستوسترون و هورمون های مردانه در زنان، یک آزمایش بسیار رایج برای کمک به تشخیص PCOS است و می تواند برای بررسی علت ناباروری نیز مفید باشد.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک عبارتند از:
- تخمدان های بزرگ شده که فولیکول ها را تشکیل می دهند و تخمک ها را به طور منظم آزاد نمی کنند.
- موهای زائد بدن
- افسردگی
- بیماری قلبی
- ناباروری
- سقط جنین
- چاقی
- آپنه خواب
- دیابت نوع 2
- دوره های قاعدگی نامنظم، نادر یا طولانی
برای اطلاعات بیشتر در مورد سندرم تخمدان پلی کیستیک، می توانید مقاله سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست را مطالعه کنید.
-
وجود تومور در غده فوق کلیوی یا تخمدان ها
وجود هورمون های مردانه در زنان به اندازه خیلی زیاد همچنین می تواند نشان دهنده وجود تومورها در غده فوق کلیوی یا تخمدان ها باشد که این دو مرکز اصلی تولید هورمون های مردانه در زنان هستند. اما برای مردان، بیضه ها و غدد فوق کلیوی تولید کننده اصلی هورمون های مردانه هستند.
-
یائسگی
با افزایش سن، به طور معمول میزان هورمون های مردانه در زنان و مردان، کاهش می یابد اما یائسگی نتایج فریبنده ای ایجاد می کند. در زنان یائسه، سطح تستوسترون و هورمون های مردانه ممکن است بالاتر به نظر برسد زیرا استروژن کاهش می یابد و تعادل به هم می خورد.
-
اینترسکس
وضعیتی به نام اینترسکس، یکی دیگر از دلایل افزایش سطح هورمون های مردانه در زنان است. اینترسکس زمانی است که فرد دارای هر دو اندام جنسی باشد (مثلاً ممکن است یک فرد دارای اندام تناسلی زنانه باشد اما در داخل دارای بافت بیضه نیز باشد).
-
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال CAH
میزان بالا هورمون های مردانه در زنان معمولاً ناشی از یک بیماری زمینه ای است، مانند: هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) است.
CAH اصطلاحی است که به گروهی از اختلالات ارثی که غدد فوق کلیوی را تحت تأثیر قرار می دهند، داده می شود. این غدد هورمون های کورتیزول و آلدوسترون را ترشح می کنند که در مدیریت متابولیسم و فشار خون نقش دارند. غدد فوق کلیوی همچنین هورمون های جنسی مردانه DHEA و تستوسترون را تولید می کنند. افراد مبتلا به CAH فاقد یکی از آنزیم های لازم برای تنظیم تولید این هورمون ها هستند. بنابراین کورتیزول بسیار کم و تستوسترون بیش از حد ترشح می کنند. CAH ممکن است خفیف (CAH غیر کلاسیک) یا شدید (CAH کلاسیک) باشد.
علائم CAH مشابه با علائم سطح بالا هورمون های مردانه در زنان:
- بم شدن صدا
- بزرگ شدن کلیتوریس
- آکنه
- ظهور زودرس موهای ناحیه تناسلی
- موهای زائد صورت و بدن
- پریودهای نامنظم و بسیار کم
- توقف رشد در بزرگسالی، اما رشد سریع در دوران کودکی
در حالی که هیچ درمانی برای CAH وجود ندارد، اکثر افراد مبتلا به این بیماری می توانند درمانی دریافت کنند که علائم را کاهش می دهد و کیفیت زندگی آن ها را بهبود می بخشد.
-
مشکلات تیروئید
غده تیروئید در طیف وسیعی از عملکردهای بدن مانند متابولیسم و تولید و غلظت هورمون ها در بدن نقش دارد. مطالعات، ارتباط غیر مستقیم بین کم کاری تیروئید (شرایط بیماری کم کاری تیروئید) و سطح هورمون های مردانه را تأیید کرده اند. کم کاری تیروئید می تواند باعث کاهش تولید گلوبولین متصل به هورمون جنسی (SHBG) گردد، که برای تعادل هورمون های جنسی در خون یک فرد اساسی است. اگر سطح SHBG خیلی پایین بیاید، ممکن است سطح تستوسترون و هورمون های مردانه در زنان افزایش یافته و علائم مرتبط با افزایش سطح هورمون های مردانه در زنان، به دنبالش ایجاد شود.
-
مقاومت به انسولین
مقاومت به انسولین زمانی اتفاق می افتد که بدن نتواند هورمون انسولین را تشخیص دهد که این امر متعاقباً سطح قند خون را افزایش می دهد. سپس انسولین در جریان خون استفاده نشده و باعث تولید تستوسترون در تخمدان های زن و افزایش هورمون های مردانه در زنان می شود.
علائم افزایش هورمون های مردانه در زنان
- صدای بم و کلفت
- کلیتوریس بزرگ شده
- دوره های قاعدگی نامنظم یا عدم پریودی
- آکنه شدید
- قد کوتاه در بزرگسالی
- رشد سریع کودکی
- هیرسوتیسم
هیرسوتیسم با رشد موهای ناخواسته در زنان تعریف می شود (رشد غیرطبیعی مو یا نابجارویی مو در زنان). این یک وضعیت هورمونی است که تصور می شود با ژنتیک مرتبط باشد. علائم هیرسوتیسم شامل: رشد مو با الگوی مردانه است که تیره و ضخیم هستند و در نواحی مانند قفسه سینه، پشت کمر و صورت می رویند.
- حجیم شدن ماهیچهها
- کوچک شدن سینه ها
- کاهش میل جنسی
- تغییر در خلق و خو
چگونه میزان بالای هورمون های مردانه در زنان تشخیص داده می شود؟
پزشک می تواند میزان تستوسترون بالا را در زنان بر اساس موارد زیر تشخیص دهد:
- معاینه ی جسمی
پزشک علائمی مانند آکنه و رشد موهای صورت آنها و ضخیم شدن آن ها را بررسی می کند. همچنین اگر مشکوک به سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد، پزشک ممکن است به صورت چشمی و دستی ناحیه لگن را برای بررسی ناهنجاریها بررسی کند.
- آزمایش خون
اگر علائم نشان دهنده سطح بالای تستوسترون و هورمون های مردانه در زنان باشد، پزشک نمونه خون می گیرد و سطح هورمون ها را آزمایش می کند. آن ها همچنین ممکن است سطح گلوکز و کلسترول را بررسی کنند. معمولاً در صبح زمانی که سطح تستوسترون در بالاترین حد است، خون گرفته می شود. اندازه گیری سطح تستوسترون نیاز به یک آزمایش خون ساده دارد و اغلب در صبح زمانی که سطح تستوسترون در بالاترین حد است انجام می شود. خون به آزمایشگاهی فرستاده می شود که متخصص در آزمایش هورمون است، جایی که از روش های خاصی برای تولید دقیق ترین نتایج ممکن استفاده می شود.
- سونوگرافی
برای بررسی PCOS و سطح هورمون های مردانه در زنان پزشک ممکن است سونوگرافی از تخمدان ها و رحم انجام دهد.
روش های کنترل و درمان میزان بالای هورمون های مردانه در زنان
درمان توصیه شده برای میزان بالای هورمون های مردانه در زنان به علت اصلی آن بستگی دارد. به طور معمول، پزشک هم تغییر سبک زندگی و هم دارو را توصیه می کند. برخی از درمان ها نیز ممکن است برای کنترل موهای زاید روییده شده نیز استفاده شوند.
- داروها
تستوسترون بالا در زنان و شرایط مرتبط با آن را می توان با تجویز برخی دارو ها توسط پزشک درمان کرد.
- درمان های رفع موهای زائد
برخی از زنان از بین بردن موهای زائد ناشی از سطح بالای هورمون های مردانه در زنان در صورت و بدن خود از روش های استفاده از تیغ، اپیلاسیون یا استفاده از مواد شیمیایی موبر، موهای خود را از بین می برند. برخی دیگر موهای خود را سفید می کنند تا کمتر دیده شوند. بالا بودن هورمون های مردانه در زنان می تواند باعث بروز طیفی از علائم، از موهای زائد صورت گرفته تا ناباروری شوند.
دو تا دیگر از روش های از بین بردن موهای زائد، الکترولیز و لیزر هستند. هر دو این روش های درمانی ممکن است برای کنترل موهای زائد ناشی از سطح بالای هورمون های مردانه در زنان استفاده شوند. با این حال، این درمان ها عدم تعادل هورمونی زمینه ای را برطرف نمی کند.
الکترولیز شامل وارد کردن یک سوزن کوچک در هر فولیکول مو است. یک پالس جریان الکتریکی از طریق سوزن عبور می کند و به فولیکول آسیب می رساند به طوری که نمی تواند موهای جدید رشد کند. ممکن است چندین دوره درمان مورد نیاز باشد.
در طول لیزر درمانی، نور لیزر به فولیکول های مو زده می شود تا به آن ها آسیب برساند. باز هم، ممکن است چندین دوره درمان مورد نیاز باشد. توجه داشته باشید که این درمانهای رفع موهای زائد میتوانند باعث واکنشهای نامطلوب شوند و ممکن است خطرات مرتبط دیگری نیز کند.
- تغییر سبک زندگی
برخی از تغییرات سبک زندگی زیر می توانند سطح بالای هورمون های مردانه در زنان را کاهش دهد، در حالی که برخی دیگر از تغییرات سبک زندگی به سادگی می توانند علائم ناشی از سطح بالای هورمون های مردانه را در زنان را مدیریت می کنند.
به وزن ایده آل برسید و آن راحفظ کنید. دستیابی به وزن مناسب ممکن است به کاهش علائم عدم تعادل هورمونی کمک کند. کاهش حتی 5 تا 10 درصد وزن بدن ممکن است علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک را بهبود بخشد و سطح بالای تستوسترون را کاهش دهد و به جلوگیری از عوارض از جمله ناباروری کمک کند.
کلام آخر
اگر فکر می کنید که درحال تجربه علائم سطح بالای هورمون مردانه در زنان هستید، باید با پزشک متخصص خود مشورت کنید تا علت آن مشخص شده و درمان مناسب با شرایط خود را شروع کنید.