یکی از بیماری های رایج در زنان و دختران کیست تخمدان است که به دنبال خود اطلاع از چگونگی درمان آن و دانستن دفع علایم کیست تخمدان را برای افراد جالب می کند. چرا باید علایم دفع کیست تخمدان را بدانیم؟
در اغلب موارد اندازه کیست های ایجاد شده ریز است که مشکلات زیادی ایجاد نمی کنند. زیرا کیست های کوچک معمولا به طور خود به خودی دفع می شوند. اما بعضی از کیست ها مخصوصا اگر اندازه کوچک داشته باشند به راحتی دفع نمی شوند و نیاز به جراحی دارند. بنابراین قبل از حراجی نیاز است که شما بدانید آیا کیست های تخمدان شما دفع شده یا خیر؟ برای اطلاع از این موضوع باید علایم دفع کیست تخمدان را بدانید.
کیست تخمدان چیست؟
تخمدان ها دو اندام کوچک به شکل لوبیا هستند که بخشی از دستگاه تناسلی زنان هستند. زن دارای دو تخمدان است ( در هر طرف یکی) . تخمدان ها دو عملکرد اصلی دارند. که عبارتند از:
- تقریباً هر 28 روز یک تخمک را به عنوان بخشی از قاعدگی آزاد می کند که این فرایند را تخمک گذاری می گویند.
- ترشح هورمون های جنسی زنانه، استروژن و پروژسترون، که نقش مهمی در تولید مثل زنان دارند.
در مراحل اولیه هر چرخه قاعدگی، تخمدان شما به طور معمول ساختارهای کوچکی شبیه به کیست به نام فولیکول ایجاد می کند و وقتی تخمک گذاری انجام می شود، تخمک از یکی از این فولیکول ها آزاد می شود. اگر در زمان تخمک گذاری، تخمک از فولیکول آزاد نشود، مایع یا خون در فولیکول تجمع پیدا کرده و فولیکول به کیسه کوچکی به نام کیست تبدیل می شود. کیست های تخمدان ممکن است به طور همزمان هر دو تخمدان را تحت تأثیر قرار دهند یا ممکن است فقط یکی را تحت تأثیر قرار دهند.
بنابراین کیست تخمدان درواقع کیسه ای پر از مایع است که درون تخمدان زنان ایجاد می شود. کیست ها بسیار شایع هستند و معمولاً هیچ علامتی ندارند. بیشتر کیست های تخمدان تحت تاثیر عدم عملکرد طبیعی تخمدان ها ایجاد می شوند. این کیست ها به طور کلی بی ضرر هستند و بدون درمان طی چند ماه با بروز علایم دفع کیست تخمدان، از بین می روند. علایم دفع کیست تخمدان معمولاً فقط در صورت تجزیه (پارگی)، بسیار بزرگ بودن یا جلوگیری از خونرسانی به تخمدان بروز می کند.
قابل توجه است که کیست های تخمدان گاهی اوقات می توانند در اثر یک بیماری زمینه ای مانند آندومتریوز رحم ایجاد شوند. اکثریت کیست های تخمدان غیر سرطانی (خوش خیم) هستند و با علایم دفع کیست تخمدان کمتری همراه هستند. اگرچه تعداد کمی از آنها سرطانی (بدخیم) هستند. کیست های سرطانی بیشتر در زنانی که یائسه شده اند شایع است.
انواع کیست تخمدان
انواع مختلفی از کیست های تخمدان وجود دارد، مانند: کیست های درموئید و کیست های اندومتریوما. با این حال، کیست های عملکردی رایج ترین نوع هستند.
- دو نوع کیست عملکردی شامل کیست های فولیکول و جسم زرد است. کیست های عملکردی کیست هایی هستند که به عنوان بخشی از چرخه قاعدگی ایجاد می شوند و معمولاً بی ضرر و کوتاه مدت هستند. این ها رایج ترین نوع کیست تخمدان هستند.
کیست فولیکول
در طول چرخه قاعدگی زنان، یک تخمک در کیسه ای به نام فولیکول رشد می کند. این کیسه در داخل تخمدان ها قرار دارد. در بیشتر موارد، این فولیکول یا کیسه باز می شود و تخمک آزاد می شود. اما اگر فولیکول باز نشود، مایع داخل فولیکول می تواند یک کیست درون تخمدان ایجاد کند.
کیست های جسم زرد
کیسه های فولیکول معمولاً پس از رهاسازی تخمک حل می شوند. اما اگر کیسه حل نشود و دهانه فولیکول باز شود، مایع اضافی می تواند در داخل کیسه ایجاد شود و این تجمع مایع باعث ایجاد کیست جسم زرد می شود.
انواع دیگر کیست تخمدان عبارتند از:
- کیست های درموئید
توده هایی کیسه مانند روی تخمدان ها که شامل مو، چربی و سایر بافت ها باشند.
- سیستادنوم
توده های غیر سرطانی که می تواند در سطح خارجی تخمدان ایجاد شوند.
- کیست تخمدان آسیب شناسی
کیست هایی که به دلیل رشد غیر طبیعی سلول ایجاد می شوند. اینها بسیار کمتر رایج هستند.
- آندومتریوز رحم
بافت هایی که به طور معمول در داخل رحم رشد می کنند اما می توانند خارج از رحم رشد کرده و به تخمدان ها متصل شوند و در نتیجه کیست ایجاد شود. برای اطلاع بیشتر در مورد آندومتریوز رحم، می تواند مقاله آندومتریوز رحم را مطالعه نمایید.
همچنین برخی از زنان به بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا می شوند. این وضعیت به این معنی است که تخمدان ها حاوی تعداد زیادی کیست کوچک هستند. می تواند باعث بزرگ شدن تخمدان ها شود و با علایم دفع کیست تخمدان دردناک همراه است. در صورت عدم درمان، سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند باعث ناباروری شود. برای اطلاع بیشتر از این سندرم می توانید مقاله سندرم تخمدان پلی کیستیک را مطالعه نمایید.
نحوه تشخیص کیست تخمدان
در بیشتر مواقع زنان دارای کیست هستند اما از وجود آن اطلاعی ندارند و طی چند ماه بعد، بدون بروز علایم دفع کیست تخمدان، دفع می شوند. اما گاهی اندازه کیست بزرگ است یا در جای بدی از رحم قرار دارد که با بروز علایمی متوجه وجود کیست می شویم. همچنین این کیست ها در هنگام دفع، علایم دفع کیست تخمدان را از خود بروز می دهند.
علایم کیست تخمدان عبارتند از:
- درد های لگنی در طول دوره پریودی
- دفع مکرر ادرار؛ زیرا اندازه بزرگ کیست ها بر روی مثانه فشار وارد می کنند.
- دوره پریودی نامنظم
- احساس درد در هنگام رابطه جنسی
- نفخ شکم
اگر علایم ذکر شده در بالا را داشتید یا برای اطمینان از وجود کیست تخمدان لطفا به پزشک مراجعه کنید. پزشک عمومی برای مطمئن شدن از اینکه آیا شما کیست تخمدان دارید یا خیر، برای شما آزمایش سونوگرافی می نویسد. اگر کیستی در حین اسکن سونوگرافی تشخیص داده شود، ممکن است لازم باشد طی چند هفته با انجام سونوگرافی مکرر و مصرف دارو، آن را کنترل کنید. همچنین در شرایط وخیم، پزشک عمومی شما را به متخصص زنان (پزشکی که در زمینه بهداشت باروری زنان تخصص دارد) ارجاع می دهد.
اگر پزشک با توجه به علایم دفع کیست تخمدان، تشخیص داد که کیست شما می تواند سرطانی باشد، آزمایش خون را برای بررسی سطوح بالای مواد شیمیایی که می تواند نشان دهنده سرطان تخمدان باشد ترتیب می دهد. با این حال، داشتن مقادیر بالای این مواد شیمیایی لزوماً به معنی سرطان نیست، زیرا سطوح بالای آن نیز می تواند ناشی از شرایط غیر سرطانی مانند آندومتریوز رحم، عفونت لگن یا حتی دوره قاعدگی باشد.
دفع کیست تخمدان و رفع علایم دفع کیست تخمدان
نحوه دفع کیست تخمدان و علایم دفع کیست تخمدان به اندازه کیست ایجاد شده بستگی دارد. حدودا 90 درصد کیست های موجود در تخمدان ها اندازه ریز و کوچک دارند و به علت بهم خوردن توازن هورمون ها ایجاد شده اند. کیست های هورمونی برای دفع، نیاز به مصرف دارو ندارند و بدون بروز علایم دفع کیست تخمدان، طی 6 الی 8 ماه از بین می روند.
کیست های بزرگ تر خود به خود دفع نمی شوند. برای دفع آن ها راه های گوناگونی وجود دارد که پزشک بسته به اندازه کیست و علایم دفع کیست تخمدان مرتبط با آن راه مناسب را انتخاب می کند. بعضی از کیست های بزرگ تنها با مصرف دارو دفع می شوند. اما اگر کیست بزرگ و بد خیم باشد، تنها مصرف دارو روی آن جوابگو نیست و باید از روش های دیگر نیز برای دفع آن و رفع علایم دفع کیست تخمدان کمک گرفت. حالا سوال پیش می آید که پس از استفاده از این روش ها، مطمئن هستیم که کیست دفع شده است؟ جواب این سوال با آگاهی از علایم دفع کیست تخمدان جواب داده می شود.
علایم دفع کیست تخمدان
بر خلاف تصور بسیاری از افراد، از بین رفتن و دفع کیست، با خارج شدن کامل یک کیست همراه نیست و در صورت دفع، تنها تعدادی از علایم دفع کیست از تخمدان مانند خونریزی همراه با درد و لکه بینی همراه است. از علایم دیگر دفع کیست تخمدان در هنگام ترکیدن عبارتند از، احساس بی حسی در زیر شکم و خروج مواد درون کیست که شامل، مایع، خون یا دیگر محتویات کیست می شود. مثلا این محتویات در کیست های درموئیدی حاوی مو، خون و… است.
علاوه بر علایم دفع کیست تخمدان گفته شده در بالا، بسته به نوع کیست ایجاد شده، ممکن است علایم دفع کیست تخمدان متفاوت باشند. از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
تورم شکم
یکی از علایم دفع کیست تخمدان که می توان به آن اشاره کرد تورم شکم است. اگر تعداد کیست های ایجاد شده زیاد باشد مثلا در سندرم تخمدان پلی کیستیک و یا اندازه کیست بسیار برزگ باشد، باعث بر آمده شدن شکم افراد می شود. در این جا با دفع کیست، فشار موجود بر روی اندام های لگنی از بین می رود اما تورم شکمی به علت تخلیه خون و مایع دورن کیست به حفره شکمی، ادامه دارد و از بین نمی رود.
احساس درد شکم
یکی دیگر از علایم دفع کیست تخمدان در هنگام دفع آن، درد تیز و ناگهانی در ناحیه شکم است. به این صورت که در سمتی از تخمدان که کیست در آنجا می ترکد، درد شدیدی را احساس خواهید کرد که خبر دهنده از پاره شدن کیست و شروع فرایند دفع است.
همچنین برخی از خانم ها در هنگام دفع کیست ممکن است علایم دفع کیست تخمدان دیگری مانند: سرگیجه، حال تهوع و استفراغ و تب را داشته باشند.
راه های درمان رفع علایم دفع کیست تخمدان
اگر علایم کیست تخمدان را داشتید و مطمئن بودید که دارای کیست هستید، اما علایم دفع کیست تخمدان را مشاهده نمی کنید و کیست تان به صورت خود به خودی و یا با مصرف دارو دفع نمی شود، پزشک شما به سراغ روش های پیشرفته تر می رود. نوع درمان بستگی به سن، نوع و اندازه کیست شما و علائم دفع کیست تخمدان شما دارد. این روش های پیشرفته عبارتند از:
- دارو های قوی
اگر کیست تخمدان مکرر دارید، پزشک برای جلوگیری از تخمک گذاری و جلوگیری از ایجاد کیست های جدید، داروهای قوی خوراکی تجویز می کند. این داروهای خوراکی همچنین می توانند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهند. خطر سرطان تخمدان در زنان یائسه بیشتر است. با مصرف این داروها پس از مدتی ممکن است علایم دفع کیست تخمدان را مشاهد کنید.
اگر کیست شما کوچک است و نتیجه آزمایش تصویربرداری برای تشخیص کیست سرطانی است، پزشک می تواند لاپاراسکوپی را برای برداشتن کیست با جراحی انجام دهد. این روش شامل این است که پزشک یک برش کوچک در نزدیکی ناف شما ایجاد کرده و سپس یک ابزار کوچک را برای برداشتن کیست داخل شکم شما قرار دهد.
- لاپاروتومی
اگر کیست بزرگی دارید اما علایم دفع کیست تخمدان را مشاهده نمی کنید، پزشک می تواند کیست را با جراحی از طریق یک برش بزرگ در شکم شما خارج کند. در این روش آن ها ابتدا با انجام بیوپسی فوری تشخیص می دهند که کیست سرطانی است یا خیر. اگر سرطانی بود، برای برداشتن تخمدان ها و رحم شما لاپاروتومی انجام می دهند. در این صورت علایم دفع کیست تخمدان شما رفع می شود.
برای تهیه و نگارش مقاله علایم دفع کیست تخمدان از مطالب سایت mayocilinic استفاده کردیم.